Enescu

Het verhaal van Oedipous is al zoveel eeuwen oud en toch inspireert het nog altijd. Deze mythe is het onderwerp van de enige opera van Enescu, de Roemeen die tot mijn verrassing door kenners op gelijke hoogte met Mozart wordt gesteld. Dat is nogal wat. Maar in het blad van de Nationale Opera lees ik dat kleine Georg inderdaad als vijfjarige al muziek las, speelde en schreef. Op zijn zevende ging hij naar het conservatorium, op zijn 13e eraf, was een virtuoos vioolspeler en dirigent. Daarnaast componeerde hij allerlei, en als het zo uitkwam zong hij ook nog. Een huzarenstuk vond ik dat de Wotan van een Wagneruitvoering eens ziek was; nou, dan zong de dirigent die toch zelf. En foutloos, natuurlijk. Ja, tijdens het dirigeren. Van deze reus kregen wij vandaag de Oedipe te horen, zijn enige opera.
Er waren kosten noch moeite gespaard om deze technisch moeilijke muziek (met kwarttonen o.a.) van een overdonderende regie te voorzien. Het stuk had als zodanig al in een paar huizen gedraaid. Hierna gaat het naar Finland.

Het verhaal is bekend: Oedipous is gedoemd om zijn vader te doden en zijn moeder te huwen, en daarmee twee grote zonden tegen de goden en mensen te begaan. (Nieuw voor mij was, dat deze vloek in feite op Laios was gelegd, mogelijk wegens het schenden van de regels van gastvrijheid in de Peloponnesos; de vloek zou geen effect hebben als hij kinderloos bleef. Maar in een dronken bui is dan toch Oedipous verwekt. Heb ik op Wiki opgezocht.) En het orakel kwam uit, Oedipous stak zijn eigen ogen uit, zwerft met incestdochter Antigone rond tot zijn sterfdag, als de Erinyen in hun vergevende alter ego's zijn overgegaan.

De Sfinx wordt toegejuicht

In vier aktes beschrijft Enescu deze gang. Een hoogtepunt voor mij was de ontmoeting op de driesprong, waar de halfdronken Oedipous zijn echte vader treft, die daar in een staatsie-auto komt aanzetten. Vader Laois behandelt hem uit de hoogte en moet dat met de dood bekopen. Een ander hoogtepunt, het hoogtepunt misschien wel, was de confrontatie met de Sfinx, verbeeld als een roodharige pilote in een gestrande Stuka. Zij geeft een ander raadsel op dan Sophokles, namelijk: wie of wat is sterker dan het lot. Gillend van de lach sterft ze, als Oedipous het antwoord geeft: de mens natuurlijk! Want klopt dat wel?

In de vierde akte laat Enescu de vraag beantwoorden met Ja! want Oedipous heeft door zijn boetedoening zichzelf gezuiverd, en klaagt nu op zijn beurt de goden aan. Hijzelf heeft niets verkeerd gedaan, de goden zelf hebben dit veroorzaakt. Toch kun je niet om de hoge prijs heen die het Lot van je verlangt, hoe groot de eigen zuiverheid aan het eind ook is.