Klosse

Op de valreep van het jaar heb ik het boek van Peter Klosse uitgelezen. Het boek wordt omschreven als culiroman, maar wat ik lees is meer een horror story. Klosse is een professional uit de voedingswereld, eigenaar van een toprestaurant, en hij is gepromoveerd op onderzoek naar smaakclassificatie. Zijn stelling daarbij, heel interessant: 'Een mens heeft helemaal geen smaak, tenzij hij/zij wordt opgegeten.' Maar dit terzijde.

Deze voedselkenner heeft nu ook een roman geschreven, zijn eerste. Daarin lees ik met afgrijzen de bevestiging van veel zaken die Eef en ik al jaren menen te merken. Het gaat over de additieven industrie. Met veel kennis van zaken presenteert deze roman wat er allemaal wordt ontwikkeld aan stofjes om toe te voegen aan ingrediënten die de naam van echt voedsel niet meer mogen dragen, om te komen tot een substantie die de meeste mensen als lekker ervaren. Die daarmee de kiem leggen ook voor de ineenstorting van hun darmwerking. En dat is dan weer de kiem van vele welvaartsziekten, zo suggereert dit boek en heb ik ook al lang gedacht.

Wat het boek echt griezelig maakt, is de beschrijving van de verschillende grote bedrijven die rücksichtlos de zeer winstgevende chemische troep maken, die in het verpakte voedsel gaan. Maar ook gaat die rommel in de etenswaren van de grote keukens. Een paar druppeltjes gootsteenontstopper in je puree, lo(o)gisch toch. Klosse beschrijft een situatie waarin een etentje bij een sterrenrestaurant wel moet leiden tot een heftige aanval van diarree, winderigheid en andere buikklachten.
Hee, dat doet een belletje rinkelen. In september waren we uit eten bij een sterrenrestaurant. Wat ben ik daar ziek van geworden, en nog steeds heb ik last. En ook etentjes bij andere sterrenrestaurants hebben niet altijd het effect gehad van een heerlijke voldane stemming 's nachts bij het slapen.
Tussen neus en lippen worden ook wat andere dingen genoemd. Last van maagzuur? maagzuurremmers, kan het normaler zou je denken. Maar Klosse laat zijn hoofdpersonen erop wijzen dat het moderne eten kan leiden tot licht lekken van de darmwand. Als je dan maagzuurremmers gebruikt, kunnen de maagbacteriën makkelijker van de maag in de dunne darm komen, en van daaruit de buikholte in lekken.

Klosses grootste zorg gaat uit naar het effect van de stapeling van additieven. Allerlei stoffen kunnen op zich onschadelijk zijn, althans er is geen direct schadelijk effect merkbaar. Maar niemand weet wat de combinatie van allerlei additieven in je darmen veroorzaakt. Wel is er een gezondheidseffect merkbaar sinds de gemaksvoeding haar opwachting heeft gemaakt.
En intussen gaat de verherbouw (zoals de familie Doorzon zou zeggen) van de voedselkweek door, door de veel te grote arealen eenheidsgewas, die ook weer zorgen voor minder bodemleven en ander ongerief. De PR machines zorgen ervoor dat niemand meer precies weet wat ze moeten denken van de producten in de schappen. De mensheid gaat gewoon door met eten, het interesseert ze op zeker ogenblik niet meer. Geen mooie vooruitzichten zo op het eind van het jaar. Ik ben trouwens benieuwd of het restaurant van Klosse aan de hoge verwachtingen kan voldoen die dit boek natuurlijk creëert.
Wel heel leuk dat hij aan het eind de Slow Food beweging noemt, als ommekeer, terug naar ouderwets goed eten met eerlijke, echte ingrediënten vol van natuurlijke smaken.
Dit boek sterkt me in elk geval in de wens om gezond en natuurlijk te eten, met groente uit mijn of andermans biologisch moestuintje, en vlees recht uit de natuur. Dat is mijn voornemen voor 2019.

Gelezen: december 2018
Peter KLOSSE, Een uitgekookte zaak
ISBN 978 908 1496 100

Koksmaatje

Vandaag kwamen Mariska, Gideon en de twee kleintjes langs om gezellig met ons te lunchen. Dat deden we in Bubbles & Blessings, een heerlijk kindvriendelijk café-restaurant in ons dorp. Het is niet groot maar wel heel leuk ingericht. Vooral de kinderhoek is uitstekend voorzien van allerlei spulletjes. Na de eerste hapjes gingen ze dan ook in die hoek lekker aan de gang. Het toppunt van kindvriendelijkheid vond ik wel dat de ober op zeker moment druk was met het aankleden van de meisjes, ze kregen een koksbroek en koksmuts op en gingen enthousiast staan kokkerellen op het houten fornuisje. Zo bleef er voor ons ook alle ruimte om afscheid van het oude jaar te nemen met onze dochter en schoonzoon. We hebben het oude jaar eens doorgenomen en de plannen voor het nieuwe jaar tegen het licht gehouden. En natuurlijk hebben we gesmuld van het lekkere eten dat B&B ook nog eens wist te bereiden, ondanks een catering voor 35 personen die onverwacht voor die avond bleek te zijn ingepland. Uiteindelijk werd het toch nog laat voor we eindelijk waren uitgepraat.

Donker

Wat een donkere dagen zo net na de Kerst, bah! het lijkt wel of deze dagen nog donkerder en grauwer zijn dan rond de 21e, terwijl dat toch de kortste dag heet te zijn. Op die dag (dit jaar: 20 december) is er welgeteld 7 uur en 40 minuten aanwezigheid van Amon Ra. En inderdaad, bij natrekken op een tabel blijkt dat de ochtenden een stukje langer op zich laten wachten na de 21e. Het scheelt maar een paar minuten, maar de zonsopgang is dit jaar op 30 december op zijn traagst. De zon komt dan om 08.51 boven de horizon, tegen 08.48 op 21 december. Drie minuten langer donker dus 's ochtends. Daarna gaat de teller weer naar beneden, en rond 8 januari staat de klok weer op 08.48 bij opkomst van de zon, net als op 21 december. Dus twee weken lang moeten we langer wachten op het ochtendlicht.

De zonsondergang zet dan juist weer een tijdje later in. De vroegste ondergang is in de periode van 8 tot 18 december, om 16.27; maar dat verandert veel langzamer, er komt in die tijd geen minuutje licht bij, het tijdstip blijft 16.27 tot de 18e, dan een paar dagen 16.28, 16.29 enz. Pas op 1e Kerstdag komt er elke dag een minuut extra licht in de avond bij.

Kortom, de dagen bungelen in een fuik van 7 uur 40 minuten tot 7 uur 45 minuten daglicht in de periode van 18 tot 30 december. Ze verschuiven, maar ze lengen nog niet echt. Daarna komen er pas elke dag 2 of meer lichtminuten bij. Wie o wie verklaart mij dit fenomeen?

Sophia

Voor robots voorziet Yuval Harari een grote toekomst. Zij zullen beter in staat zijn om technische handelingen te verrichten dan mensen, schrijft hij. Dat gebeurt nu al, zie bijvoorbeeld de robotisering in de auto-industrie. Via algoritme technieken zullen zij daarenboven ook nog eens betere beslissingen kunnen nemen dan mensen, waarbij 'beter' dan oorspronkelijk gedefinieerd zal zijn door mensen, maar later door de lerende robots zelf. Daarmee krijg je dan automatisch (robotisch?) dat de menselijke arbeid op een heleboel vlakken nutteloos en nodeloos zal worden. Vast niet op alle vlakken, de mens vindt vast wel weer iets, maar zoiets als zorg voor zieken, voor ouderen, boodschappen doen, kiezen voor energie, een euforisch gevoel genereren, het zal allemaal door robots gedaan kunnen worden. Wat Harari beslist niet ziet gebeuren, is dat robots als wezens worden erkend, met dezelfde rechten als mensen.

Lijnrecht daartegenover staat dat in oktober 2018 de eerste nogal mens-gelijkende robot met de naam Sophia (Wijsheid, Sic!) en een aardig nagebootst menselijk snuitje in Saudi Arabië het staatsburgerschap heeft gekregen. Het (want geen hij en geen zij) hoeft geen sluier te dragen, want is geen vrouw. Het is nu wel een Saudi. Het is een erkend volwaardig lid van de Saudische gemeenschap.  Nou ja! daar kan een Filippino alleen maar van dromen. Maar Sophia is zielloos; misschien dat dat ooit wel zal komen, dat zelfbewustzijn, en dan zullen we verder moeten praten. Voor nu vind ik dat onze neven de mensapen meer recht hebben op een (niet-Saudisch) staatsburgerschap. Die hebben geheel op eigen kracht hun genetica en onderscheidend vermogen ontwikkeld.

Verlangen

Het Verlangen - dat is de titel van een boek van Hugo Claus.
Het is prachtig van woordgebruik, te meer vanwege het sappige Vlaams dat hij bezigt, en de personages die alledaagse Vlaamse kroegtijgers zijn. Maar het gaat niet over een kroeg.

Het vertelt hoe de personen in die kroeg een gezamenlijk kruis dragen, of nou ja, ze drinken er dwars over heen. De nietsnut Rikkebot is allang dood, maar hij heeft een geschiedenis in gang gezet die niet meer stopt. Die heeft een erfenis er door gejaagd, mensen met dat geld aan zich verplicht, gemanipuleerd en gelogen. Dat heeft ertoe geleid dat een zekere Mark, of ook Markske, zijn verloving met Didi heeft verbroken. Didi is daar zo kapot van dat ze in een loeiende gek is veranderd, en dat al maanden zonder dat er verbetering komt. De arme Jaak, haar vader, een reusachtige man, weet niet waardoor het komt maar met zijn zachtmoedige aard lijdt hij hier vreselijk onder.
Michel is een halfbloed en wordt gediscrimineerd door de troep kaarters. Dat stoort hem zo dat hij besluit naar Las Vegas te gaan, met Jaak, en daar rijk te worden. Dan zullen ze nog wel eens zien!
Jaak wil mee, hij vlucht eigenlijk, al is het voor tien dagen.

Maar het loopt helemaal mis natuurlijk. Ze winnen wat en verliezen veel meer. De verleiding sopt en kronkelt om hen heen. Te midden daarvan weet Jaak eindelijk zijn gevoelens op papier te zetten, in brieven aan zijn vrouw Dina. Hij spreekt haar van het verlangen, dat een relatie maakt tot wat zij is.
Dina is overdonderd en gaat naar de kroeg, waar ze te horen krijgt hoe het is gelopen met Didi. Zij belt met Jaak in de US en vertelt hem wat ze heeft gehoord.

Nu komt het mindere stuk. Hier varieert Claus op Of Mice and Men van Steinbeck.

De zachtaardige reus Jaak wordt in één van de speelholen geprovoceerd door een jongen die hem doet denken aan Markske. En hij slaat hem dood. Hij en Michel slaan op de vlucht, met wat hulp lukt het ook nog en ze komen terug in het Vlaamse dorp. Daar bloedt alles dood. Michel is helemaal niet meer welkom in de kroeg, en Jaak wil er niets meer mee te maken hebben. De makkers gaan op dezelfde voet verder, en weten niet ook niet wat er is gebeurd. Jaak heeft niet meer te duchten van vervolging, in de US weten ze niet dat hij het heeft gedaan.

Einde verhaal. Niet Claus' topwerk, maar in de brieven aan Dina gooit Jaak zijn hele ziel open, met de puurheid van een ruwe bolster die voor het eerst in zijn leven zijn gevoelens onder woorden brengt. Die brieven zijn prachtig, ontroerend, een uitgestrekte hand.

gelezen: november 2018
Hugo CLAUS, Het Verlangen
ISBN 9789023434801 

Tachtig prachtwerken

De Vereniging Rembrandt is al ruim honderd jaar bezig met het ondersteunen van collecties van kunst van nationaal belang. Sinds dit jaar ben ik weer lid (opnieuw idd) omdat Eef mij tot en met 2019 een lidmaatschap heeft geschonken. Natuurlijk ga ik dan naar de grote tentoonstelling van de Vereniging, namelijk die van tachtig werken die mede door de Vereniging zijn gefinancierd.

Detail lakkist

Tot mijn grote plezier werd ik vanmorgen in alle vroegte helder wakker, dat komt niet vaak voor helaas. Dus kon ik mijn oorspronkelijke plan uitvoeren om al om half negen met de trein te vertrekken richting het Kröller-Müller museum op de Hoge Veluwe. En daar hangen prachtige stukken tussen! Het is een bonte verzameling van schilderijen, wandtapijten, bronzen en sculpturen, een Japanse lakkist en een klok van een Hollandse klokkengieter, zoals bekend de beste ter wereld. Het was verrukkelijk om daar een paar uur rond te neuzen.

Zilverwerk met goud

Helaas was het grauw en miezerig weer, dus een wandeling in het park moet een andere keer gebeuren. Tevreden keerde ik vroeg genoeg terug om een rustige Kerstmiddag thuis door te brengen, met op de achtergrond de preludes van Skriabin.

Enescu

Het verhaal van Oedipous is al zoveel eeuwen oud en toch inspireert het nog altijd. Deze mythe is het onderwerp van de enige opera van Enescu, de Roemeen die tot mijn verrassing door kenners op gelijke hoogte met Mozart wordt gesteld. Dat is nogal wat. Maar in het blad van de Nationale Opera lees ik dat kleine Georg inderdaad als vijfjarige al muziek las, speelde en schreef. Op zijn zevende ging hij naar het conservatorium, op zijn 13e eraf, was een virtuoos vioolspeler en dirigent. Daarnaast componeerde hij allerlei, en als het zo uitkwam zong hij ook nog. Een huzarenstuk vond ik dat de Wotan van een Wagneruitvoering eens ziek was; nou, dan zong de dirigent die toch zelf. En foutloos, natuurlijk. Ja, tijdens het dirigeren. Van deze reus kregen wij vandaag de Oedipe te horen, zijn enige opera.
Er waren kosten noch moeite gespaard om deze technisch moeilijke muziek (met kwarttonen o.a.) van een overdonderende regie te voorzien. Het stuk had als zodanig al in een paar huizen gedraaid. Hierna gaat het naar Finland.

Het verhaal is bekend: Oedipous is gedoemd om zijn vader te doden en zijn moeder te huwen, en daarmee twee grote zonden tegen de goden en mensen te begaan. (Nieuw voor mij was, dat deze vloek in feite op Laios was gelegd, mogelijk wegens het schenden van de regels van gastvrijheid in de Peloponnesos; de vloek zou geen effect hebben als hij kinderloos bleef. Maar in een dronken bui is dan toch Oedipous verwekt. Heb ik op Wiki opgezocht.) En het orakel kwam uit, Oedipous stak zijn eigen ogen uit, zwerft met incestdochter Antigone rond tot zijn sterfdag, als de Erinyen in hun vergevende alter ego's zijn overgegaan.

De Sfinx wordt toegejuicht

In vier aktes beschrijft Enescu deze gang. Een hoogtepunt voor mij was de ontmoeting op de driesprong, waar de halfdronken Oedipous zijn echte vader treft, die daar in een staatsie-auto komt aanzetten. Vader Laois behandelt hem uit de hoogte en moet dat met de dood bekopen. Een ander hoogtepunt, het hoogtepunt misschien wel, was de confrontatie met de Sfinx, verbeeld als een roodharige pilote in een gestrande Stuka. Zij geeft een ander raadsel op dan Sophokles, namelijk: wie of wat is sterker dan het lot. Gillend van de lach sterft ze, als Oedipous het antwoord geeft: de mens natuurlijk! Want klopt dat wel?

In de vierde akte laat Enescu de vraag beantwoorden met Ja! want Oedipous heeft door zijn boetedoening zichzelf gezuiverd, en klaagt nu op zijn beurt de goden aan. Hijzelf heeft niets verkeerd gedaan, de goden zelf hebben dit veroorzaakt. Toch kun je niet om de hoge prijs heen die het Lot van je verlangt, hoe groot de eigen zuiverheid aan het eind ook is.